Fredskongen som forvandla landet
Magnus Lagab酶te var middelalderkongen som aldri deltok i krig, men han valde 氓 forsvare dei svakaste av unders氓ttane sine. For 750 氓r sidan innf酶rte han den viktige Landslova som endra heile det norske samfunnet.
Main content
Magnus Lagab酶te vart f酶dd i mai 1238. Faren var kong H氓kon H氓konsson og mora dronning Margrete Skulesdotter. Magnus var yngst av tre s酶sken.
鈥� Sidan Magnus hadde ein eldre bror, H氓kon Unge, og sidan det p氓 1200-talet var etablert at landet berre skulle ha ein regjerande konge, var det nok aldri planen at Magnus skulle bli konge, fortel Alf Tore Hommedal, professor ved Universitetsmuseet i Bergen.
Skulle ikkje bli konge
鈥� Det var den eldre broren som skulle overta trona etter faren H氓kon H氓konsson. Men no gjekk det slik at denne broren, som alt hadde f氓tt kongsnamn og slik var som ein 芦kronprins禄 氓 rekne, d酶ydde i 1257, seier Hommedal.听
Alt ein god m氓nad etterp氓 fekk Magnus kongsnamn, trass i at der fanst andre alternativ. 听
鈥撎鼸tter v氓r Grunnlov i dag ville det ha vore son til H氓kon Unge, guten og 芦prinsen禄 junker Sverre, som stod n忙rast til 氓 overta trona etter bestefaren. Men for H氓kon H氓konsson har det nok vore viktig 氓 sikra at landet straks fekk ein vaksen og styredyktig konge om han sj酶lv skulle falle fr氓. Han var i 1257 trass alt ein for si tid godt vaksen mann p氓 53 氓r. Det synte seg 氓 vera eit rett val, sidan junker Sverre d酶ydde alt f酶r bestefaren fall fr氓 i 1263.
Klok og religi酶s
Magnus vaks for det meste opp i Bergen, i kongsgarden p氓 Holmen, fornemt tilbaketrekt fr氓 byens pulserande liv.
鈥撎齅agnus fekk ein forkj忙rleik for fransiskanarbr酶rne si livshaldning, og han fann stor interesse i undervisinga deira i teologi. Det er den engelsk-skotske Lanerkost-kr酶nika fr氓 tidleg 1300-tal som fortel dette, fortel Hommedal.
听鈥撎齂or tid Magnus fekk denne interessa si for fransiskanarane og klosteret deira ved dagens Bergen domkirke, det veit me strengt teke ikkje. Men dersom det var f酶r Magnus vart konge, noko det truleg var, d氓 m氓 det ha skjedd i samr氓d med faren H氓kon H氓konsson, seier Hommedal.听
鈥撎鼶ermed var det nok den unge mannen Magnus, i 氓ra f酶r han fekk kongsnamn, og/eller den meir mogne Kongen, som synte slik interesse for fransiskanarane i Bergen si teologiundervisning, p氓peiker han.
St酶tta dei svake听听
Det var den italienske helgenen Frans av Assisi (1182 鈥� 1226) som grunnla fransiskanarordenen, som i v氓r tid gjerne ber namn etter ordensgrunnleggjaren. Frans ville at ordensbr酶rne gjennom frivillig fattigdom skulle hjelpe menneske i ufrivillig fattigdom. Omsorga for dei spedalske 鈥� dei delvis utst酶ytte i samfunnet 鈥撎� stod sentralt i Frans sin tanke og gjerning. Avgjerande for Frans av Assisi si omvending og medmenneskelege haldning var det, i f酶lgje legenda, at han makta 氓 kysse ein spedalsk.
鈥� Fransiskanaranes grunnhaldning om Kristi n忙rv忙r gjennom medmenneskeleg omsorg for fattige, sjuke og for alt Guds skaparverk, dei haldningane har venteleg vore til stor inspirasjon for Magnus, seier Hommedal. Fransiskanarane var alts氓 ordensbr酶r som med base i klosteret skulle gjere tenesta si ute mellom folk. Dei var mellomalderens 芦Frelsesarm茅禄 og 芦Bymisjon禄. Fransiskanarane var ikkje munkar, som skulle leve innafor dei lukka klostermurane.
鈥撎齅e veit ogs氓 at tilknytinga kong Magnus hadde til fransiskanarane varte livet ut og var s氓 sterk at Kongen valde 氓 bli gravlagt hj氓 fransiskanarane. Det er difor dagens Bergen domkirke, som i mellomalderen var fransiskanarane si kyrkje, ogs氓 er kong Magnus Lagab酶te si gravkyrkje. Denne kyrkjebygningen i Bergen er nok det norske monumentet som i v氓r tid klarast symboliserer verdivala Magnus Lagab酶te gjorde i lovarbeidet sitt, understrekar Hommedal.听 听
Skjebne氓ret 1257
Magnus var 19 氓r d氓 storebroren H氓kon Unge d酶ydde og Magnus fekk kongsnamn.
鈥撎�1257 vart eit skjebne氓r for den unge mannen. F酶rst d酶ydde broren, s氓 reiste s酶stera Kristin p氓 brudeferd til dagens Spania. Av dei tre borna til H氓kon H氓konsson og Margrete Skulesdotter var der br氓tt berre Magnus 氓 byggje vidare p氓 her heime. Sj酶lv om Magnus neppe var heilt mentalt budd p氓 氓 bli konge, har tanken likevel truleg heller ikkje vore totalt framand for han. For i mellomalderen var d酶den n忙rare livet enn han ofte er det i dag. At ogs氓 unge familiemedlemmer kunne d酶y var dei erfaringsmessig smerteleg klare over. Men 氓ret 1257 m氓 ha f酶rt med seg ein kolossal overgang for 19-氓ringen b氓de som person og som kongsemne. No var det br氓tt Magnus som var 芦kronprinsen禄, seier Hommedal.
Magnus vart krona til konge i september 1261 saman med dronninga si Ingeborg, den danske kongsdottera som han hadde gifta seg med berre f氓 dagar tidlegare.
Var aldri i krig
Magnus styrte Noreg som regjerande konge i mindre enn 20 氓r. Likevel har f氓 av dei norske regentane sett eit s氓 tydeleg stempel p氓 det norske samfunnet b氓de i samtid og ettertid som det denne mannen gjorde Dette ser me ikkje minst gjennom lovarbeidet hans, slik mellom anna rettshistorikaren J酶rn 脴yrehagen Sunde si nyare forsking og formidling syner oss.听
鈥撎齅agnus var noko s氓 uvanleg som ein middelalderkonge som aldri var i krig. Han s氓g folk, b氓de fattige, sjuke og kvinner. Haldningane hans representerte eit meir medmenneskeleg menneskesyn, eit syn som mellom anna gjennom fransiskansk tankegang var ein del av middelalderens ideologiar, summerer Hommedal opp.
Magnus Lagab酶tes Landslov 750 氓r 听
Mellom 1274 og 1276 samla kong Magnus Lagab酶te heile Noreg under ei felles lov for landet. Det er omdiskutert om lova i 1274 f酶rst vart vedteken p氓 Gulatinget her vestp氓 eller p氓 Frostatinget i Tr酶ndelag. Mest sannsynleg er det at lova i 1274 vart vedteken p氓 Gulatinget og i 氓ra deretter p氓 Frostatinget (1275) og Borgartinget og Eidsivatinget (1276). Dermed var lova landsdekkjande og vart gjeldande lov i over 400 氓r.
I dag er Magnus Lagab酶tes Landslov framleis eit av dei viktige historiske dokumenta v氓re og ei lov som har prega Noreg i 750 氓r. Den 22. mai opna p氓 Bryggens Museum i Bergen utstillinga Magnus Lagab酶tes Landslov 750 氓r.
鈥撎鼶er kan du no mellom anna via kulturhistoriske gjenstandar, og diplom og andre skriftlege kjelder, f氓 eit innblikk i korleis Landslova har p氓verka samfunnet i hundre氓ra mellom 1274 og 2024, avsluttar Alf Tore Hommedal.
Sjekk meir her:
I september skal forskarar fr氓 ulike europeiske land setje lova under lupa, nettopp her i Bergen, p氓 ein firedagars, tverrfagleg konferanse, i regi av Universitetet i Bergen.
听
